" مکرابلیس "

جان بابا! گویدت ابلیس هین این چنین تلبیس با بابات کرد بر سر شطرنج چست است این غراب ز آن که فرزین بندها داند بسی در گلو ماند خس او سالها مال خس باشد چو هست ای بی ثبات گر برد عدّوی، پر فنی

تا به دم بفریبدت دیو لعین آدمی را این سیه رخ مات کرد تو مبین بازی به چشم نیم خواب که بگیرد در گلویت چون خسی چیست این خس؟ مهر جاه و مالها در گلویت مانع آب حیات ره زنی را برد باشد ره زنی

(مثنوی، دفتر دوم، ابیات 129-135)

تذکر معنوی: شیطان به وسیله مال و جاه و با چرب زبانی شما را می‌فریبد. محبت مال و جاه همچون خسی گلوی شما را می‌گیرد و مانع رسیدن آب حیات به کام شما می‌شود.

تحلیل: یکی از تذکرهایی که مولانا در مثنوی پی در پی بدان اشاره کرده و سعی نموده توجه خوانندگان را بر آن جلب نماید، مواظبت در برابر فریب‌ها و نیرنگ‌های شیطان است. او تلاش می‌کند با بهره‌گیری از تمثیل‌ها، وجود شیطان و خطر او را به صورت ملموس و عینی مطرح کرده و انسانها را نسبت به شر عظیم این رانده و درماندة درگاه الهی آگاهی بخشد. یکی از هشدارهای جدی مولوی در مثنوی این است که ابلیس یکی نیست و در پشت چهرة انسانها ای بسا  ابلیس آدم روی هست.

چون بسی ابلیس آدم روی هست

پس به هر دستی نشاید داد دست

 (مثنوی ،دفتر اول، بیت 317)

او باز هشدار می‌دهد ابلیس همان گونه که پدر شما را با دام‌ها و وسوسه‌هایش فریفت و سبب راندن او از بهشت گردید، برای شما نیز همواره در حال پهن کردن دام است دامی که دانه‌های آن مال و جاه است. او با تو ای انسان بر سر بازی شطرنج زندگی می‌نشیند و چشمهایش را مانند چشم زاغ خسته و خواب آلود نشان می‌دهد و تو گمان می‌بری که حواسش متوجه بازی نیست. اما او با حیله‌گری‌هایش مهرة فرزین تو را به خطر می‌اندازد و تورا در صحنه شطرنج زندگی مات می‌کند. علایق دنیوی همانند فرزین بند و یا همچون خس و خاری است که راه گلوی تو را می‌بندد و مانع رسیدن آب حیات معرفت به وجودت می‌گردد. او دیگر بار تذکر می‌دهد که مال دنیا مال هیچ کس نیست و هرکس مالی را از دیگری برباید، مال دزدی را دزدیده است.